ΣΟΥΡΡΕΑΛΙΣΜΟΣ
Πρωτοποριακό λογοτεχνικό και
καλλιτεχνικό κίνημα του 20ου αιώνα. Σύμφωνα
με την άποψη που εκφράζεται στο πρώτο ''Μανιφέστο'' (1917, του Γάλλου
ποιητή, δοκιμιογράφου, κριτικού και εκδότη Andre Breton)
του κινήματος των σουρρεαλιστών, σουρρεαλισμός
είναι "Καθαρός ψυχικός
αυτοματισμός, που εκφράζει, προφορικά ή γραπτά, την πραγματική λειτουργία της
ψυχής. Η σκέψη υπαγορεύεται χωρίς
τον έλεγχο της λογικής και πέρα από κάθε αισθητικό ή ηθικό έλεγχο''.
Ο σουρρεαλισμός γεννήθηκε στο
Παρίσι και "γαλουχήθηκε" από ποιητές, αυτούς που διηύθυναν το περιοδικό
"Litterature" στο διάστημα 1919-24. Το
λογοτεχνικό κίνημα που, βασισμένο στα έργα του Ρεμπώ, του Λωτρεαμόν και του Απολλιναίρ, πήρε το 1924 το όνομα
σουρρεαλισμός, είχε σαν κορυφαίους εκπροσώπους τους Αντρέ Μπρετόν, Λουί Αραγκόν και
Πωλ Ελυάρ. Επίσης συμμετέχουν
σκηνοθέτες όπως ο Μπονουέλ, ζωγράφοι όπως ο Πικάσο, ο Νταλί, ο Μαξ Έρνστ, ο Ρενέ Μαγκρίτ και ο Χουάν Μιρό.
Οι ζωγράφοι αυτοί, που ο καθένας
τους αποτελεί και μια ιδιομορφία του κινήματος, με τη διαφορετική εθνικότητα τους έδωσαν
διεθνή χαρακτήρα στο σουρρεαλισμό. Το
σουρρεαλιστικό κίνημα είχε ντανταϊστικά στοιχεία 1) Εχθρότητα προς την αστική
τάξη 2) Επίθεση στις παραδοσιακές μορφές τέχνης 3) Αντίθεση στον Χριστιανισμό
και τον Καρτεσιανισμό (Νοησιαρχία). Τα παραπάνω “δεινά”¨συνδέονταν κατά τους
ντανταίστές και τους σουρεαλιστές με την καταστροφή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.
Επηρεάστηκε από τις αντιλήψεις του Φρόιντ για την ψυχολογία. Στο έργο
του Ερμηνεία των Ονείρων o Φρόιντ
γράφει
«η πραγματικότητα μας ικανοποιεί ελάχιστα, ενώ αν στραφούμε εντός μας θα
μπορέσουμε μέσα σε μια φανταστική περιοχή να πραγματοποιήσουμε τους πόθους μας»
και ο Andre Breton συμφωνεί «κατάδυση στο υποσυνείδητο,
που θα μας επιτρέψει να εξερευνήσουμε την προνομιακή περιοχή του ερωτισμού,
εκεί όπου παίζονται οι βαθύτερες εμμονές της ζωής, αυτές που διεγείρουν μια σωτήρια
ταραχή».
Ο σουρεαλισμός στρέφεται σε
ονειρικούς κόσμους, στο καταπιεσμένο υποσυνείδητο, υποστηρίζοντας τον ''ψυχικό
αυτοματισμό''. Ο αυτοματισμός, ή
''υπαγόρευση της σκέψης χωρίς τον
έλεγχο της συνείδησης'', σημαίνει την παρέμβαση της τύχης και την παραίτηση του κριτικού πνεύματος. Ολοι οι σουρρεαλιστές καλλιτέχνες
κατέχονται από την επιθυμία να βρουν, πάνω και πέρα από τα φαινόμενα, μια πιο αληθινή
πραγματικότητα, ένα είδος σύνθεσης του εξωτερικού κόσμου και του εσωτερικού
πρότυπου. Η επίγνωση αυτής της
''υπερπραγματικότητας''(surrealite) προκαλείται τις πιο πολλές φορές από μια
αίσθηση παραζάλης. Οι ανθρώπινες
μορφές και τα αντικείμενα
αποσπώνται από το φυσιολογικό τους περιβάλλον και τη λειτουργία τους και τοποθετούνται δίπλα-δίπλα σε
σχέσεις που είναι απροσδόκητες και που προσδίδουν έτσι στο καθένα απ' αυτά μια νέα
παρουσία.
|
ΔΟΜΙΚΑ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΣΟΥΡΕΑΛΙΣΜΟΥ
Ø
Δυσπιστία απέναντι
στον ορθολογισμό, τις τυπικές συμβάσεις και κάθε “ιερή” καλλιτεχνική αξία
Ø
Εξερεύνηση του χώρου του ασυνείδητου και του
ονείρου
Ø
Χρησιμοποίηση της μεθόδου της “αυτόματης
γραφής”
Ø
Πηγή έμπνευσης η φαντασία και σε ορισμένο
βαθμό η τρέλα
Ø
Κατάργηση των
αντιφάσεων μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας.
|
Πρώτη υπερρεαλιστική
έκθεση που πραγματοποιείται στο Παρίσι-1925: ζωγράφος και φωτογράφος Μαν Ρέυ &
ζωγράφοι Μαξ Ερνστ, Χουάν Μιρό, Πάμπλο Πικάσσο και Ζαν Αρπ.
Είναι δύσκολο να οριοθετήσουμε το
σουρρεαλισμό στην τέχνη. Διακρίνουμε
δυο μεγάλα ρεύματα. Από τη μια μεριά είναι οι ζωγράφοι για
τους οποίους η ουσία βρίσκεται στην άνεση, στο
δυναμισμό και την κίνηση της γραμμής, άσχετα
από το θέμα που απεικονίζεται. Ο Μαξ Ερνστ,ο
Αντρέ Μασόν, ο Μιρό,
ο Μάτα και ο Ζακ Έρολντ ανήκουν σ' αυτή την κατηγορία. Από την άλλη μεριά είναι οι
''περιγραφικοί'' οι εμπνευσμένοι από τον Ντε Κίρικο. Σ' αυτούςσυγκαταλέγονται ο Ρενέ
Μαγκρίτ, ο Σαλβαντόρ
Νταλί, ο Πωλ Ντελβώ
και άλλοι. Σ' αυτούς η σκηνή είναι εξωπραγματική αλλά ο
χώρος, τα αντικείμενα και οι ανθρώπινες μορφές που την αποτελούν έχουν αποδοθεί πιστά. Έχοντας θεμελιώσει την αισθητική τους
στις κρυφές πηγές της έμπευσης, οι
σουρρεαλιστές απέκλεισαν από τις
τάξεις τους και καταδίκασαν πνευματικά κάθε είδος τέχνης που η έκφραση της
αντανακλούσε μια αντίληψη λογική, ορθολογιστική και σε αρμονία με τον κόσμο. Στην Ελλάδα, το ρεύμα του σουρρεαλισμού
εξέφρασε ο Ν.
Εγγονόπουλος...
Σύνδεσμοι με ενδιαφέρον:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου