Κυβισμός

Καλλιτεχνικό κίνημα που παρουσιάστηκε στη Γαλλία κατά την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα, με πρωτοπόρους τους ζωγράφους Πάμπλο Πικάσσο (Pablo Picasso), Ζωρζ Μπράκ (Georges Braque), Χουάν Γκρί (Juan Gris) και Φερνάν Λεζέ (Fernand Leger). Ο όρος κυβισμός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1908, όταν ο Ανρί Ματίς χαρακτήρισε τον πίνακα του Μπράκ «Σπίτια στο Εστάκ» σύνθεση μικρών κύβων.

 

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C115/297/2077,7301/images/img12_4.jpg

Ο κυβισμός άρχισε το 1905-1906, όταν ο Πικάσσο εγκατέλειψε την προηγούμενη γαλάζια και ροζ ζωγραφική.  Τόσο ο Πικάσσο όσο και ο Μπράκ στράφηκαν προς τη ζωγραφική του Σεζάν και αναζήτησαν την εκφραστική τάξη και καθαρότητα που ο ίδιος ο Σεζάν είχε σαφώς προσδιορίσει σε ένα γράμμα προς τον φίλο του Εμίλ Μπερνάρ, ότι η φύση πρέπει να αποδίδεται με κυλίνδρους, σφαίρες και κώνους.

Πώλ Σεζάν "Λουόμενες"

Μια πρώτη φάση του κυβισμού, που ονομάζεται συνήθως αναλυτικός κυβισμός, ξεκίνησε από την πρόθεση του Σεζάν να υποβάλει την πραγματικότητα σε λογική ανάλυση, με σκοπό να αποκαλύψει την εσωτερική δομή της και όχι να παρουσιάσει την εξωτερική της εμφάνιση.

Ζώρζ Μπράκ "Μεγάλο γυμνό" (1907-8)

 http://www.efsyn.gr/wp-content/uploads/2013/10/getFile6797899870.jpg

Η κυβιστική ζωγραφική του Πικάσσο επηρεάστηκε από την γλυπτική των αφρικανών, στην αναζήτηση της απλοποιήσεως και του σχηματισμού των μορφών, όπως αποδεικνύει και το περίφημο έργο του «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» του 1907.

Από το 1907 έως το 1909, στα έργα του Πικάσσο και  του παρατηρείται περιορισμός του χρώματος, τάση της καταργήσεως της τρίτης διαστάσεως και της προβολής όλων των σημείων του αντικειμένου στη δισδιάστατη επιφάνεια του μουσαμά, σε τέτοιο τρόπο ώστε το πραγματικό αντικείμενο να παρουσιάζεται ταυτόχρονα από διάφορες οπτικές γωνίες.  Δραστική αναγωγή σε γεωμετρικά πρότυπα. Παραλείπονται οι λεπτομέρειες των πραγμάτων.

Πικάσσο "Βιολί και σταφύλια" (1912)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C105/65/529,1880/images/img14_7.jpg

Ο Πικάσσο και ο Μπράκ προχώρησαν στη διάλυση του συμπαγούς των αντικειμένων. Οι όγκοι κομματιάζονται και σκορπίζονται. Δεν ξεχωρίζεις που σταματούν τα αντικείμενα και που αρχίζει ο χώρος. Το φόντο είναι αφηρημένο και δεν επιτρέπει προσανατολισμό. Στο χρώμα διαφαίνεται η τάση προς τη μονοχρωμία. Το μορφικό λεξιλόγιο περιορίζεται, υπάρχουν μόνο ευθείες και καμπύλες. Η ψευδαίσθηση χάνεται, τα αντικείμενα δεν αναγνωρίζονται και γίνονται διφορούμενα. Σε αυτή τη δεύτερη φάση, σημειώνεται μια αποφασιστική απομάκρυνση από τα πρότυπα της φυσικής πραγματικότητας. Αυτή είναι η λεγόμενη ερμητική περίοδος, που τα έργα γίνονται δυσανάγνωστα.

Από το 1912 ο σύνδεσμος με την εξωτερική πραγματικότητα που υπήρχε ακόμα στα αναλυτικά έργα άρχισε να χαλαρώνει και το κυβιστικό κίνημα να κατευθύνεται προς περισσότερο αφηρημένες εκφράσεις. Το θέμα του πίνακα δεν αναλυόταν πια στα συστατικά στοιχεία του, αλλά γινόταν απλή πρόφαση, που χρησιμοποιούσε ο καλλιτέχνης για να συνθέσει ένα σύνολο γραμμών και χρωμάτων συνεχώς και πιο ξένων προς την εξωτερική πραγματικότητα. Η νέα αυτή φάση άρχισε με την τοποθέτηση στους πίνακες πραγματικών αντικειμένων, όπως παιγνιόχαρτα, κουτιά από σπίρτα, κομμάτια υφασμάτων, ξύλου, εφημερίδων, γυαλιών, άμμου και άλλα. Η προσθήκη τέτοιων αντικειμένων του φυσικού κόσμου θα μπορούσε να θεωρηθεί σαν ρεαλιστική καλλιτεχνική πρόθεση. Με το collage ή το papier colle, ο πίνακας αποκτά αμεσότητα ενώ το αντικείμενο, που η καθιερωμένη αισθητική δεν του έδινε σημασία, ενσωματώνεται στα άλλα συμβατικά μέσα της ζωγραφικής.

 Αντίθετα συντέλεσε στην απομάκρυνση από την αντίληψη ότι το έργο τέχνης είναι απεικόνιση της εξωτερικής πραγματικότητας και οδήγησε στην ερμηνεία ότι το έργο τέχνης είναι αντικείμενο αυθύπαρκτο και ανεξάρτητο από τη φύση.  Ήταν η συνθετική φάση του κυβισμού (1912-1914).

Από το 1910 και άλλοι καλλιτέχνες άρχισαν να ενδιαφέρονται ζωηρά για τον κυβισμό. Από αυτούς δύο ζωγράφοι διακρίθηκαν για τον πρωτότυπο τόνο των έργων τους, ο Χουάν Γκρί (Juan Gris) και ο Φερνάν Λεζέ (Fernand Leger).

Ο Χουάν Γκρί κινείται κυρίως στο πλαίσιο του αναλυτικού κυβισμού, γνωστός και ως «ο πιο κυβιστής και από τους κυβιστές», ζωγράφισε μια εκπληκτική σειρά νεκρών φύσεων, όπου η μεγάλη γεωμετρική αυστηρότητα ταυτιζόταν με την ασκητική απάρνηση της απεικονίσεως των φυσικών φαινομένων. Το έργο του χαρακτηρίζεται από την έντονη αντίθεση φωτεινών και σκιασμένων μερών, που δίνουν την αίσθηση του ανάγλυφου.

Χουάν Γκρί "Νεκρή φύση" (1911)

http://www.lifo.gr/uploads/image/457694/Gris-low_1.jpg

Ο Λεζέ παρενέβαλλε στην κυβιστική θεματογραφία στοιχεία από τον σύγχρονο κόσμο, ιδιαίτερα από τον τομέα της μηχανής, σε τέτοιο σημείο ώστε και οι ίδιες οι ανθρώπινες μορφές να μετατρέπονται στους πίνακές του σε ένα είδος ρομπότ.

Φερνάν Λεζέ "Έξοδος  από την κρίση"

http://contramee.files.wordpress.com/2013/06/makr2.jpg

Πηγή: http://www.artmag.gr/art-history/art-history/item/886-cubism

Ενδιαφέροντες σύνδεσμοι: 

http://tospirto.net/art/news/14523

http://www.efsyn.gr/?p=124463

http://www.lifo.gr/team/pinakothiki/35932

http://contramee.wordpress.com/2013/06/26/exodos-apo-tin-krisi-kaltsonis/makr2/

Βιβλιογραφία:

E.H. Gombrich, 1998, «Το χρονικό της Τέχνης», Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 9ος 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
Εγκυκλοπαίδεια έγχρωμη «ΔΟΜΗ», Όλες οι γνώσεις για όλους, Τόμος 11ος 1975, Εκδόσεις «ΔΟΜΗ» Αθήναι
Άλκης Χαραλαμπίδης, 1993, «Η Τέχνη του Εικοστού Αιώνα», Τόμος 1ος, Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων και Περιοδικών